Fundusz sołecki

I. Co to jest fundusz sołecki?
Fundusz sołecki to nie są pieniądze konkretnego sołectwa. To po prostu pula środków konkretnej gminy zarezerwowana dla sołectw w jej bu­dżecie. A konkretne sołectwa mają prawo do wskazania, na co należy wydatkować kwoty przypadające im z tej puli.

Są to więc środki w budże­cie konkretnej gminy, tyle że wydzielone z przeznaczeniem wyłącznie dla sołectw, które się w niej znajdują. To powoduje, że fundusz sołecki musi podlegać takim samym rygorom, określonym w ustawie o finan­sach publicznych, jakim podlegają zwyczajne środki w budżecie gminy. Bo to też są środki publiczne. Trzeba więc przy ich wydatkowaniu kie­rować się zasadą oszczędności, gospodarności i celowości.

Ich uruchomienie i wydatkowanie musi się przy tym odbywać według wymogów formalnych zawartych w ustawie o funduszu sołeckim, aby sołectwo i gmina mogły uzyskać korzyści, które daje funkcjonowanie u nich funduszu.

Najważniejsza korzyść dla mieszkańców wynika z tego, że to nie wójt, nie rada gminy, nie poszczególni radni i nie urzędnicy gminni, tylko właśnie mieszkańcy na zebraniu wiejskim decydują, na co konkret­nie ma być przeznaczona kwota zarezerwowana na wydatki w ich sołectwie. W ten sposób włączają się w zarządzanie sprawami sołec­kimi i pośrednio gminnymi.

Dzięki nowym projektom: inwestycjom, naprawom, remontom, imprezom itp., poprawiają się warunki życia. Mieszkańcy zyskują przy tym poczucie, że są częścią wspólnoty. Z ko­lei gmina, oprócz namacalnych efektów zrealizowanych projektów we wszystkich sołectwach, uzyska z budżetu państwa zwrot części wy­datków poniesionych z puli funduszu sołeckiego. Bezcennym zyskiem są też aktywne społeczności, bez których sołectwa – a tym samym cała gmina – nie mogłyby się rozwijać.

Przedsięwzięcia wskazane przez mieszkańców konkretnego sołectwa do sfinansowania z funduszu nie mogą być jednak dowolne. Muszą odpowiadać warunkom i wymogom formalnym, które zostały określone w ustawie o funduszu sołeckim i w art. 7 ust. 1 ustawy o samo­rządzie gminnym.

II. Co trzeba zrobić, aby korzystać z funduszu sołeckiego?
Aby fundusz sołecki faktycznie został zrealizowany w konkretnym so­łectwie, powinny być podjęte działania w następującej kolejności.

1. Rada gminy musi wyrazić zgodę na wydzielenie funduszu w bu­dżecie gminy formalną uchwałą podjętą w nieprzekraczalnym terminie do dnia 31 marca roku poprzedzającego rok, w którym przedsięwzięcia z funduszu mają być wykonane. Ustawa z dnia 21 lutego 2014 r. o funduszu sołeckim wprowadziła zasadę, że wystarczy, aby rada gminy raz uchwaliła taką zgodę, a będzie ona obowiązywać bezterminowo. W następnych latach nie trzeba więc powtarzać procedury.

2. Wójt musi przekazać wszystkim sołtysom w swojej gminie infor­mację, jaka konkretnie kwota z funduszu sołeckiego przysługuje każdemu z sołectw na następny rok. Musi to zrobić w nieprze­kraczalnym terminie do dnia 31 lipca roku poprzedzającego rok, w którym przedsięwzięcia z funduszu mają być wykonane.

Wysokość kwoty dla konkretnego sołectwa jest obliczana na podstawie tak zwanej kwoty bazowej i liczby mieszkańców sołectwa. Zależy ona od liczby mieszkańców sołectwa i dochodów gminy w przeliczeniu na jednego mieszkańca (ale tylko od dochodów bieżących, to znaczy bez dochodów majątkowych).

3. Sołtys i rada sołecka powinni sierpień i początek września prze­znaczyć na przygotowania do zebrania wiejskiego, na którym zostanie uchwalony wniosek ze wskazaniami przedsięwzięć do re­alizacji z kwoty przypadającej sołectwu na przyszły rok. Bez tego wniosku nie wolno wydać nawet złotówki z funduszu sołeckiego.

4. Istotne jest wybranie odpowiedniego terminu zebrania wiejskiego, które ma uchwalić wniosek. Nie należy go odkładać na ostatnią chwi­lę, gdyż zgodnie z ustawą o funduszu sołeckim sołtys ma obowią­zek przekazać wniosek uchwalony przez zebranie wiejskie wójtowi w nieprzekraczalnym terminie do dnia 30 września poprzedzającego rok budżetowy.

5. Prowadzący zebranie musi mieć na uwadze, że wniosek sołectwa musi spełniać następujące wymogi ustawowe:

• musi być uchwalony przez prawomocne zebranie wiejskie (wy­móg art. 5 ust. 1 i 2 ustawy o funduszu sołeckim);
• może być uchwalony wyłącznie z inicjatywy: sołtysa, rady sołec­kiej albo minimum 15 pełnoletnich mieszkańców sołectwa (wy­móg art. 5 ust. 2 ustawy o funduszu sołeckim);
• musi wskazywać konkretne przedsięwzięcia, a nie dotację dla in­stytucji albo organizacji pozarządowej (wymóg art. 5 ust. 3 usta­wy o funduszu sołeckim);
• oprócz wskazania przedsięwzięć do realizacji musi zawierać sza­cunek ich kosztów i uzasadnienie (wymóg art. 5 ust. 3 ustawy o funduszu sołeckim);
• musi być przekazany wójtowi w nieprzekraczalnym terminie do dnia 30 września roku poprzedzającego rok budżetowy (wymóg art. 5 ust. 4 ustawy o funduszu sołeckim);
• przedsięwzięcia wskazane do realizacji przez zebranie wiejskie we wniosku muszą być zadaniami własnymi gminy, służyć po­prawie warunków życia mieszkańców i być zgodne ze strategią rozwoju gminy (wymóg art. 2 ust. 6 ustawy o funduszu sołeckim w związku z art. 7 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym);
• szacunek kosztów musi się mieścić w kwocie przypadającej so­łectwu z puli funduszu sołeckiego (wymóg art. 5 ust. 3 w związ­ku z art. 3 ust. 2 ustawy o funduszu sołeckim).

6. Wniosek musi wskazywać konkretne przedsięwzięcia, dlatego nie może nim być postulat przyznania dotacji o nieokreślonym prze­znaczeniu albo o przeznaczeniu zbyt ogólnie sformułowanym, na przykład „ochrona przeciwpożarowa”. W związku z tym nie należy pisać we wniosku, że sołectwo przeznacza określoną kwotę z fundu­szu sołeckiego „dla OSP”, „dla KGW”, „dla OSP na ochronę prze­ciwpożarową”, „na działalność KGW” itp. Należy natomiast wska­zać konkretne przedsięwzięcie, na przykład „organizacja zawodów sprawnościowych strażaków”, „zakup mundurów dla strażaków”, „zakup patelni i produktów spożywczych dla KGW na konkurs po­traw lokalnych”.

Z przepisu art. 2 ust. 6 Ustawy z dnia 21 lutego 2014 r. o funduszu so­łeckim wynika, że kwoty przypadające sołectwu można wydać tylko na przedsięwzięcia, które są zadaniami własnymi gminy.

7. Wniosek należy bezwzględnie złożyć wójtowi najpóźniej do dnia 30 września roku poprzedzającego rok budżetowy. Złożony póź­niej nie będzie ważny. Termin ten jest ustawowo nieprzekraczal­ny. Złożenie wniosku choćby o dzień później jest równoznaczne z utraceniem przez sołectwo kwoty przysługującej mu na przyszły rok z puli funduszu.

8. Następnie, licząc od daty otrzymania wniosku złożonego przez so­łectwo, wójt ma siedem dni na jego odrzucenie, gdyby wniosek nie spełniał choćby jednego z warunków albo formalnych wymogów ustawowych.

9. Obecnie nowa ustawa o funduszu sołeckim daje sołectwu możli­wość poprawienia wadliwego wniosku, ale złożonego w nieprze­kraczalnym terminie, czyli do dnia 30 września.

III. Wspólne przedsięwzięcie
Przepisy art. 6 ust. 1–3 nowej ustawy o funduszu sołeckim umożli­wiają wspólne przedsięwzięcia dwu lub większej liczbie sołectw w tej samej gminie. Wnioski należy jednak pisać oddzielne i złożyć je w tym samym terminie albo w minimalnym odstępie czasowym, aby wójt nie uznał, że koszty przedsięwzięcia nie mieszczą się w kwocie przysługu­jącej sołectwu, którego wniosek jest właśnie rozpatrywany.

IV. Zmiana przedsięwzięcia
Nowa ustawa o funduszu sołeckim przepisem art. 7 ust. 1–4 dała so­łectwom możliwość złożenia wniosku o zmianę przedsięwzięcia albo jego zakresu w trakcie roku budżetowego, a więc w roku realizacji przedsięwzięć. Taka możliwość dotyczy sytuacji, w której pierwot­ny wniosek został złożony wójtowi w prawidłowym terminie do dnia 30 września, jednak w roku realizacji przedsięwzięć okazało się, że ich wykonanie jest z jakichś przyczyn, na przykład technicznych, niemoż­liwe. Albo jakieś działania okazały się tańsze i powstała oszczędność, którą sołectwo chce wykorzystać na nowe przedsięwzięcie lub na roz­szerzenie zakresu „starego” przedsięwzięcia z pierwotnego wniosku. Wówczas sołectwo może uchwalić już w trakcie roku budżetowego nowy wniosek o zmianę przedsięwzięć albo o zmianę ich zakresu.

Wniosek trzeba jednak złożyć w nieprzekraczalnym terminie do dnia 31 października roku budżetowego i nie wcześniej niż po uchwale­niu budżetu na dany rok. Należy też pamiętać, że wniosek o zmia­nę przedsięwzięcia lub jego zakresu podlega takiej samej procedurze i wymogom (poza terminem złożenia) jak zwyczajny wniosek.

Opracowano na podstawie: Joanna Iwanicka, „Miniporadnik. Fundusz sołecki krok po kroku”, Fundusz sołecki. Poradnik, Warszawa 2016, s. 21 –  36.

Do pobrania:

Ustawa o funduszu sołeckim;

Rozrządzenie w sprawie wzorów informacji przekazywanych przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) i wojewodę, trybu zwrotu części wydatków gmin wykonanych w ramach funduszu sołeckiego oraz wzoru wniosku o ten zwrot;

Rozporządzenie zmieniające w sprawie wzorów informacji przekazywanych przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) i wojewodę, trybu zwrotu części wydatków gmin wykonanych w ramach funduszu sołeckiego oraz wzoru wniosku o ten zwrot;

Wniosek 15-tu pełnoletnich mieszkańców;

Wniosek zebrania wiejskiego;